ŚWIĘTYCH OBCOWANIE

Czasem przychodzą w snach. Mają wyraźne twarze, patrzą na mnie, wcale nie proszalnie, raczej dobitnie, pewnie. Czasami w snach wędrują ulicami, odwracają się w moją stronę i posyłają przelotny uśmiech. Moi zmarli. Babcie, dziadkowie, kolega, pani od fortepianu. Ale najczęściej babcia Jadwiga, babcia Jadzia. Może dlatego, że przeżyłyśmy razem niejedno. Spędzałam u niej sporo czasu, ferie, albo kawałek wakacji. Przyjeżdżała też autobusem 195 z Bielan na Ursynów kiedy byłam chora. Siedziała pijąc herbatę i czytała gazetę. Czasem rozmawiałyśmy, albo szyłyśmy lalkom ubranka. Na wakacje wyjeżdżałyśmy razem do jej rodziny na wieś koło Chełma. Babcia jakby odzyskiwała tam siebie, swoją prawdziwą tożsamość. Zmieniała się melodia jej języka, miała mnóstwo energii, wciąż szła kogoś odwiedzić, pogadać. Ustawiały się do niej kolejki kobiet. Jako krawcowa, czarowała przy użyciu starej maszyny singer, sukienki na przeróżne rozmiary ciotkom, babkom, wnuczkom. Połyskliwe sztuczne tkaniny szeleściły pod jej palcami kiedy upinała je szpilkami na obfitych brzuchach i udach. Kiedy wracała z tej małej wioski do Warszawy jej świat kurczył się. Byli tylko sąsiedzi z naprzeciwka i kilka kuzynek rozsypanych po mieście, do których wyprawiała się w słoneczne przedpołudnia wioząc pakunek słodkości z pobliskiej cukierni. Było betonowe podwórko z dziurą piaskownicy i klatka schodowa ze spiralą schodów. – Ja nie wiem, jak tu trumnę ze mną zniesiecie – pytała retorycznie. Nie rozumiałyśmy się. Tak wtedy myślałam. Babcia zawsze chciała widzieć we mnie dziewczynkę. Czesać długie włosy, splatać warkocze i związywać je kolorowymi kokardami. Mówiła mi o tym tyle razy. Chciała szyć dla mnie falbaniaste sukienki, które podczas kręcenia się fruwałyby i tańczyły razem ze mną. Nic z tego. Chodziłam w spodniach, włosy od dzieciństwa ścinałam na bardzo krótko. Babcia mogła tylko opowiadać mi o wszystkich tych dziewczyńskich przyjemnościach, które mnie omijają. Denerwowało mnie to wtedy. Potem, z czasem coraz mniej, a teraz tęsknię i dałabym się uczesać i ubrać, dziś zapuszczam włosy i chodzę w sukienkach i często, coraz częściej o niej myślę. Spędziłyśmy więc wiele lat w konflikcie, na wojnie stylów i tożsamości. Było sporo napięć, nie raz unosiłam się, a babcia roniła bezsilną łzę nad marnotrawną wnuczką. Była świadkiem moich upadków, moich złych wyborów, mówiła co o tym myśli, bez ogródek, ale z delikatnością osoby, która nie rości sobie prawa do decydowania za innych. Czas płyną. Z niedzielnych rodzinnych obiadów na Bielanach, potem zrobiły się spotkania w gronie nowych rodzin, z prawnukami brykającymi po dywanie. Babcia była coraz mniej sprawna, energia z naszych wypraw na wieś miała już nigdy nie powrócić. Oddalałyśmy się od siebie, byłyśmy coraz bardziej oficjalne w kontaktach, choć ona pozostawała szczera i bezpośrednia kiedy pytała mnie o moje małżeństwo i formułowała na jego temat stanowcze opinie. Można powiedzieć, że spotkałyśmy się po latach. Ona, na oddziale intensywnej terapii, ja kobieta trzydziestoletnia, wyswobodzona z pieluch i karmienia piersią. Znów miałyśmy dla siebie czas. Rozmawiałyśmy sporo. Czasem, kiedy inaczej się nie dało, to ja mówiłam, opowiadałam jej o planach na przyszłość, otwierających się możliwościach i marzeniach gotowych do realizacji. Chciałam, żeby widziała mnie taką, jaką chciała widzieć, odważną i niezależną, kobiecą, opiekuńczą, w bezpiecznym, dobrze zorganizowanym życiu. Chciałam, żeby widziała to wszystko także przed sobą. A przecież obie już wiedziałyśmy to, co najistotniejsze, że nasz czas dobiegł końca. W przeddzień jej śmierci obcinałam jej paznokcie. Trzymałam w ręku jej rękę i głaskałam. Była delikatna. Nigdy nie czułam pod palcami tak jedwabistej skóry. Patrzyłam na jej równe i wąskie paznokcie i myślałam o moich poobgryzanych, które przecież mogły być takie jak jej. Umarła kiedy maj torował sobie drogę, wszystko zieleniło się i kwitło. A dziś śniło mi się, że jadę autobusem przez Warszawę. Chcę wysiąść, ale jakiś mężczyzna trzymający w rękach telewizor zablokował drzwi. Więc jadę dalej i nagle orientuję się, że jestem pod jej domem, widzę blaszany niebieski sklep, sklecony z dykty warzywniak i rząd równych kamienic. Wiem, że na najbliższym przystanku wysiądę i wpadnę do niej. Nie wiem, czy to jest właśnie świętych obcowanie, czy to moja prywatna religia, zresztą wszystko jedno. Zmarli przychodzą nocą i chcą mojej modlitwy. Mówią coś ważnego, co powinnam wyczytać z obrazu, z gestu, ze śladów – emocji, które we mnie zostawiają. Obudziłam się zanim autobus dotarł na przystanek. Z niespodziewaną radością czekam więc nadal na przystanek i na spotkanie. Pokażę jej jak bardzo urosły mi włosy od kiedy widziałyśmy się ostatnio. Zrobimy sobie kawę i trochę porozmawiamy, ale tylko tyle ile trzeba, bo przecież i tak wszystko już wiemy.

CIEMNOŚĆ

4 rano. Leżę w bezruchu i przeczekuję tę resztkę nocy. Sen się ulotnił, ale wciąż jeszcze ciało jest ciężkie od snu. Wokół gęstnieje mrok. Patrzę w ciemność i próbuję odkryć w niej obecność sprzętów, ścian, sufitu. Na próżno. Wszystko znikło. Zupełnie tak, jakbym śpiąc przeniosła się w inne miejsce, w którym nie istnieje materia, twardość, kanciastość, w której nie ma dołu ani góry, gdzie przestrzeń jest jedynie zgęstniałą ciemnością. Tak mogłoby wyglądać piekło. Doskonała pustka, w której traci się orientację, w której brak perspektywy, nie ma po co wypatrywać ani w przód, ani za siebie. W ciemności przestaję odczuwać przyciąganie, wątpię w oczywiste dotychczas położenie ciała. Powierzchnia łóżka pode mną wydaje się teraz lekka i przypadkowa. Nie daje oparcia, tak samo jak ja, bezradna wobec nicości. Przez moment dopada mnie panika, zaczynam wierzyć, że - faktycznie - przyjdzie mi spędzić w tej nicości resztę czasu, całą wieczność niekończącej się nocy. Dlatego natychmiast wstaję, by tym stanowczym gestem ocalić przestrzeń i kierunki świata, ciężar i gęstość, by przekonać siebie samą, że to wszystko, co pamiętam, faktycznie jest. Tymczasem za oknem ciemność rzednie. Czerń płynnie przechodzi w popielatą mgłę, z której wyłania się powoli kontur jesionu, które rośnie pod domem. A potem pojawia się już wszystko: dom sąsiadki, studnia, bałagan misek i wiaderek w trawie, droga, mostek i koronka drzew zamykająca horyzont. A więc tym razem wszystko ocalało. Wracają na swoje miejsce przedmioty i żywe istoty, psy i koty, kury i kaczki, lisy schowane w rowach i sarny na parujących łąkach. Wszystko nabiera kształtów, wypełnia się mięsistą materią. Mimo to nie sposób nie zapomnieć o mroku, o tych kilku chwilach, podczas których w gęstej ciemności leżałam porzucona przez ludzi i przedmioty, opuszczona przez strony świata i grawitację. Tak może wyglądać piekło, albo po prostu śmierć. Jak odchodzenie od zmysłów.

POCIĄG PODMIEJSKI

Wsiadła na Olszynce Grochowskiej do wypełnionej ludźmi, podmiejskiej kolejki. Zajęła wolne miejsce i wtedy zobaczyłam, że płacze. Może dopiero kiedy usiadła, mogła się na dobre zająć swoim smutkiem. Jakby uciekała przez miasto ścigana przez żal i łzy, jak łowne zwierzę. A teraz zatrzymała się, by złapać oddech i wtedy przyszedł cios. Patrzyłam kątem oka, jak rytmicznie drga jej ciało, jak pociąga nosem, te wszystkie beaty i rytmy tłumionego płaczu stawały się dla nas wszystkich coraz bardziej czytelne. Siedzieliśmy w milczeniu – przypadkowa grupa wsparcia, co się daje wypłakać w bezpiecznej przestrzeni obcości. I wtedy ona wyjęła komórkę i zaczęła opowiadać komuś tam po drugiej stronie o swoim niepowodzeniu. Chłopak – drobny złodziejaszek, obiecywał... że już nie będzie... a tymczasem... właśnie poszedł... Słowa rwały się na kawałki jak ten kawałek życia, co się jej rozpadał w rękach. Pomyślałam przez moment, że może ta komórka to tylko bluf. Że na drugim końcu niewidocznej nici nie było nikogo. Chciała mówić, a telefon stanowił dobry pretekst. Przecież nie mogła wstać i pośrodku podmiejskiego pociągu opowiedzieć wszystkim o swoim nieszczęściu. Stąd ta komórka, ten rekwizyt, co pozwala w największym tłumie, na głos wypowiedzieć prawdę, bez wstydu. Kiedy skończyła, było Powiśle. Wysiadła pospiesznie, jakby pościg trwał nadal. Wysiadła uciekać, szukać innych miejsc, gdzie można będzie odetchnąć, zapłakać i powierzyć swoje tajemnice milczącej obecności nieznajomych. Na wskroś warszawska z postaci, aż niemożliwa. Z Praskiej części na Powiśle, być może nie od dziś, niesie swój kobiecy, szemrany dramat i opowiada go publicznie choć w tajemnicy zarazem, tworząc miejski happening ze swego nieszczęścia. Potomkini Czarnej Mańki i wszystkich złodziejskich kochanic, smutna i piękna, także we łzach. Nocny, warszawski motyl.

Oddalenie

I znów Warszawa. Wsuwam się w nią miękko i delikatnie, tymczasem mrok gęstnieje, jak dym, wilgotny i ciężki. Jesień w mieście, oślizgła i trudna. Ciemność nadchodzi wcześniej niż zwykle, bo nie ma tu na co patrzeć, nie ma po co widzieć tego, co jest. A jeszcze dziś biegłam przez las, jeszcze dziś chłodna rosa na trawie moczyła mi buty, wdychałam rześkie powietrze. Jeszcze kilka godzin temu patrzyłam zachłannie na obfite, miękkie i podatne ciało ziemi i zdawało mi się przez chwilę, że jestem u siebie. Kiedyś migrowałam między światami płynnie. Jeszcze niedawno tęskniłam raczej do miasta. Choć ciągnęło mnie tam, wciąż byłam stąd. Nawet nie wiem kiedy to się stało, nić łącząca mnie z miastem pękła, a nowe miejsce pozostało obce. Jest już bardziej znane, dotknięte moją obecnością, ale wewnętrznie odległe, jak ciało kochanki, bliskie i dalekie zarazem. Unieważnione niekoniecznością. Ani tu, ani tu. To przecież fakt. Czas zadomowić się w nigdzie, oswoić pustą w środku tożsamość. Stojąc w rozkroku między światami, nie przynależę nigdzie. Poczucie braku swojego miejsca chwyta czasem za gardło, jak strach. - I co teraz? - szydzi - Co teraz będzie? Nigdzie cię już nie chcą. Mrok wygania cię w kąt, otacza, osacza. Wiem o tym dobrze. Co wieczór zapalam nocną lampkę, zostawiam światło na noc, boję się. Kiedy wstaje świt nabieram pewności, że uda się w końcu wyzwolić z tego naiwnego pragnienia bycia u siebie, tej potrzeby przynależności, tylko zapomnienie, uwolnienie od tęsknoty może przynieść ukojenie. Z przestrzenią i z ludźmi jest tak podobnie. Każde spotkanie może zaowocować bólem. Dlatego ćwiczę się w oddalaniu, by móc przepłynąć ponad wszystkim jak chmura, jak odrobina wilgotnej mgły, co rozpłynie się kiedy tylko zbudzi się dzień.